تأثیر شاخص های فرم زمین بر تنوع گونه ای گیاهان چوبی در بوم سازگان های جنگلی زاگرس میانی (مطالعه موردی: استان ایلام)

در این مقاله مهم ترین شاخص های تنوع و غنای گونه های چوبی به صورت کلان در سطح جنگل های زاگرس استان ایلام در ارتباط با سه عامل توپوگرافی شامل شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا، مورد مطالعه قرار گرفته است. نمونه برداری در 4 منطقه مختلف با دامنه ارتفاعی 2400-800 متر از سطح دریا انجام شد. مشخصه های بوم شناختی منطقه مطالعاتی با 330 قطعه نمونه دایره ای شکل 500 مترمربعی در یک شبکه منظم تصادفی با فاصله ارتفاعی 100 متر، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این پژوهش در مجموع نشان داد، از نظر آماری، به استثنای میانگین شاخص منهینیک در طبقات شیب زمین، اختلاف سایر شاخص های تنوع و غنای گونه ای نسبت به عوامل توپوگرافی معنی دار بودند. در این راستا، اختلاف میانگین شاخص تنوع سیمپسون در طبقات مختلف ارتفاع از سطح دریا در سطح 95 درصد و اختلاف میانگین طبقات سایر عوامل مورد بررسی، در سطح 99 درصد معنی دار است. همچنین، بررسی های به عمل آمده نشان داد که به استثنای شاخص تنوع سیمپسون که منحصراً در آن، اختلاف طبقه اول ارتفاع از سطح دریا (1300-800 متر) نسبت به طبقه سوم (بیش از 1800 متر) معنی دار است، در خصوص سایر شاخص های مورد بررسی، علاوه بر طبقات ارتفاعی اول و سوم، اختلاف طبقه دوم (1800-1300 متر) نیز نسبت به طبقه سوم معنی دار است. به عبارت دیگر، مقادیر شاخص های تنوع و غنای گونه ای در طبقات ارتفاعی مرتفع تر بیش تر بوده است. علاوه بر این، میانگین تمام شاخص های مورد مطالعه در جبهه های شمالی از جبهه های جنوبی و از مناطق بدون جهت، بیش تر است. در خصوص فاکتور شیب نیز شاخص های تنوع شانون- ونیر و سیمپسون در طبقه شیب اول (10-0 درصد) نسبت به سوم (60-30 درصد) و چهارم (بیش تر از 60 درصد) و طبقه شیب دوم (30-10 درصد) نسبت به چهارم، از نظر آماری معنی دار بودند. همچنین میانگین شاخص های غنای گونه ای در اراضی کم شیب (10-0 درصد)، نسبت به مناطق با شیب بیش از 30 درصد (طبقات سوم و چهارم)، افزایش معنی داری نشان داد، به طوری که تنوع گونه ای به طور نسبی در مناطق کم شیب از مناطق پرشیب بیش تر بوده و در خصوص شاخص های غنای گونه ای عکس این حالت مشاهده شد. دلیل این وضعیت آن است که در نتیجه کاهش نسبی تاج پوشش گونه های چوبی در مناطق کم شیب، مقادیر شاخص های تنوع گونه ای کاهش یافته و با توجه به افزایش نسبی درصد حضور گونه های چوبی (با تاج پوشش کم) در مناطق کم شیب، شاخص های غنای گونه ای تا حدودی افزایش یافته است.